PAPUGI ŻAKO (Psittacus erithacus)

WSTĘP

Naukowcy z Arizony przeprowadzają od ponad 20 lat testy na inteligencję tego gatunku papug. Wykazały one , że jako jedyne potrafią one kojarzyć ,odróżniać kolory, kształty i przedmioty, które potrafią nazwać i określić.

Psittacus erithacus princeps.

Papuga szara Królewska ( żako wyspowe) żyje na wyspach Fernandoo Poo, Pirncipe.

Psittacus erithacus timnech.

Jest nieco mniejsza ( 31-32 cm) górną część dzioba ma różowawą, a pióra ogonowe ciemno- brązowo- czerwone.

Psittacus erithacus erithacus.

Długość ciała 33-37 cm, dziób ma cały czarny I jest najjaśniej ubarwiona. Występuje w dolinach Konga aż do Ugandy, na zachodzie dochodzi do rzeki Cavalli.

Inteligentna papuga szara
Psittacus erithacus

Żako na wolności najczęściej przebywają w gęstych lasach tropikalnych, w zaroślach drzew i dlatego trudno je zaobserwować. Żyje w pobliżu palm oleistych, owoce tych palm i sok z gałązek są podstawą ich menu. Ciekawostką jest iż na wolności widziano żako podążające za słoniami, a raczej za ich odchodami, w których znajduje się wiele cennych składników odżywczych. Takie samo terytorium zasiedla sęp palmojad ( Gypohierax angolensis), który jest jej konkurentem jeśli chodzi o pożywienie. Sęp ten występuje w Afryce nad rzekami. Odżywia się w sposób niespotykany wśród drapieżnych, ponieważ zjada owoce palmy olejowej i iglastej. Mocnym dziobem i łapami zrywa podłużne orzechy długości 2-3 cm i obłupuje je ze skorup po kawałku. Jeżeli stado papug zauważy sępa natychmiast wpadają w panikę i odlatują mimo, że nigdy nie widziano aby sępy zaatakowały żako. Największym wrogiem żako jest człowiek. Tubylcy zabijają papugi dla mięsa , czerwonych piórek, które przeznaczone są do wyrobu biżuterii i dla miejscowych czarowników. Długie lata tępiono je za niszczenie upraw kukurydzy i owoców, na różne sposoby np. smarując drzewa kleistymi substancjami, chwytając w sieci i strzelając do nich. Oczywiście wybieranie młodych piskląt z dziupli jest nadal nagminnie i przyczynia się do zmniejszenia populacji. Papugi trafiają do rąk handlarzy, wiele z nich ginie podczas transportu, zanim jeszcze dotrą do sklepów lub hodowli, aby jeden żako trafił do potencjalnego nabywcy pięć ptaków musi zginąć. Serce się kraje niejednemu miłośnikowi ptaków widząc ( najczęściej w TV) tysiące zabitych papug. Samiec i samica są jednakowo ubarwione, wskutek czego trudno rozróżnić płeć tych ptaków. Jaśniejsze końcówki szarych piór układają się niczym rybie łuski. Wokół oczu występuje duża biała plama obejmująca także policzki. Dolna część grzbietu i kuper jasno szara, a pokrywy nad ogonowe są czerwone. Tęczówka oka ptaków dorosłych jest żółta, młodych natomiast ciemna. Żako w środowisku naturalnym gniazdują w dziuplach drzew. Sezon lęgowy trwa od czerwca do września, jednakże okres ten ukształtowany jest według warunków klimatycznych jakie występują na danym terytorium. Np. w Nigerii przypada on na miesiąc styczeń, w Ugandzie na czerwiec, w Liberii na marzec, a w Zairze na sierpień. Samica znosi 2-4 jajka o masie około 13 g. Składa je w odstępach 2-3- dniowych i wysiaduje sama około 30 dni. Wyklute pisklęta pokryte są rzadkim białym puchem, mają jasny dziób i nogi. Samica karmi młode, które "leżą" na plecach ponieważ nie potrafią one podnieść głowy. Oczy otwierają w wieku 12-15 dni, a po 3 tygodniach ciało pokrywa się szarym gęstym puchem, dziób jest już czarny. Po miesiącu pisklę ma już 2cm lotki, a na kuprze 0,5 cm czerwone piórka. Oczy są czarne. Dwa tygodnie później już ma prawie opierzoną głowę, a pokrywy podogonowe nieco dłuższe. Około 40 dnia życia szyja i grzbiet pokryte są" pałkami". 70 dniowe pisklęta są już całkowicie opierzone, mają tylko krótsze skrzydła i ogon. W tym okresie są jeszcze bardzo niezgrabne, ruchy mają mało sprężyste. Gniazdo opuszczają po 85- 90 dniach życia, ale nadal karmione są przez rodziców około miesiąca. Hodowla tych papug nie jest łatwa, ale po zapewnieniu im odpowiednich warunków nie sprawia większych kłopotów gdyż ptaki dojrzałe płciowo tj. około 5 letnie mają już w pełni rozwinięty instynkt rodzicielski. Woliera dla pary powinna mieć nie mniej niż 2 m długości, 1,5m szerokości, 1,8m wysokości, czym większa tym lepsza. Jako budkę lepiej jest użyć wydrążony pień niż skrzynkę lęgową. Wewnętrzna średnica takiej budki powinna mieć ok. 30cm, a wysokość 60cm. Papugi karmimy: słonecznikami, prosem owsem, pszenicą kanarem, kukurydzą ( w różnym stadium dojrzałości moczoną, nakiełkowaną ), owocami, warzywami, a prawdziwym przysmakiem są orzeszki arachidowe, orzech kokosowy i właśnie kukurydza w kolbach. Również warto podawać młode pędy drzew ponieważ to pewne źródło witamin. Literatura podaje, aby nie podawać natki pietruszki " bo szkodzi" jednak nie wiadomo dlaczego. Wskazana jest natomiast duża ilość wapnia. Naukowcy z Arizony między nimi doktor Irene Peperberg przeprowadzają od ponad 20 lat testy na inteligencję tego gatunku papug. Wykazały one, że jako jedyne potrafią one kojarzyć ( myśleć ?) przy mówieniu czyli odróżniać kolory, kształty i przedmioty, które potrafią nazwać i określić. Uczą żako wykonywać przeróżne niezbyt trudne polecenia i co ciekawe nauka czytania również nieźle im wychodziła. Dlatego też najczęściej spośród większych papug oswajamy właśnie żako. Wiele zagranicznych sklepów zoologicznych posiada inkubatory, gdzie dogrzewają i dokarmiają małe, kilkudniowe pisklęta, które jeszcze nieopierzone można kupić. Niestety pojedynczo, sztucznie odchowywane osobniki zazwyczaj wolno się rozwijają i mają duże trudności z późniejszą socjalizacją. Wiadomo też, że dla hodowli oswojone są ptaki bezużyteczne. Oswojony i wychowywany od pisklęcia samiec skojarzony później z samicą, o ile ją zaakceptuje, nie zna sposobu porozumiewania się, nie potrafi z nią kopulować, nie wspominając o zalotach, dlatego, że życiowym partnerem dla oswojonej papugi jest jej opiekun.

Kilka słów o hodowli

Ze względu na swoje zdolności naśladowcze żako jest zdecydowanie najpopularniejszą papugą. Jednak decydując się na ten gatunek należy wybrać osobnika młodego, poniżej 1 roku życia (z czarną jeszcze tęczówką oka), a najlepiej wychowanego przez człowieka. Do sklepów zoologicznych trafiają czasem papugi stare, pochodzące z odłowu. Takie osobniki nadają się tylko do hodowli. Nie dają się one już oswoić, a przebywanie z człowiekiem jest źródłem dużego stresu zarówno dla ptaka, jak i jego opiekuna.

Młode żako są delikatne, mało odporne na zatrucia pokarmowe i różnego rodzaju choroby, dlatego w pierwszych miesiącach życia należy postępować z nimi bardzo ostrożnie.

Uważane są za najlepszych naśladowców mowy ludzkiej, choć mają swoich konkurentów wśród niektórych amazonek. Często jednak nawet najlepiej gadające żako nie wydają z siebie żadnego dźwięku w obecności obcych osób, co jest bardzo frustrujące dla dumnego z nich nauczyciela.

Są bardzo nerwowe i podatne na stres. Nie należy wykonywać przy nich gwałtownych ruchów lub podchodzić nagle do klatki z dużym, nieznanym dla nich przedmiotem. Często boją się niektórych kolorów, zwłaszcza czarnego. Niektóre egzemplarze nie tolerują u osób określonej płci. Poddane stresowi mają skłonności do wyskubywania sobie piór.